Pierwsza Pomoc dla Psa cz. 2: Nagłe Stany Zagrożenia Życia – Jak Reagować?

Wstęp: Kiedy liczy się każda sekunda

W poprzedniej części naszego przewodnika skupiliśmy się na fundamentach pierwszej pomocy – przygotowaniu, ocenie sytuacji i podstawowych umiejętnościach. Teraz przechodzimy do sytuacji, które wymagają natychmiastowej i zdecydowanej reakcji, ponieważ bezpośrednio zagrażają życiu naszego psa. Zadławienie, zatrzymanie oddechu czy krążenia, wstrząs, udar cieplny, hipotermia czy silne krwawienie – to stany, w których czas odgrywa kluczową rolę. Znajomość objawów i właściwych procedur pierwszej pomocy może zadecydować o tym, czy uda nam się uratować naszego czworonożnego przyjaciela i bezpiecznie dowieźć go do lekarza weterynarii.

Rozdział 2: Nagłe stany zagrożenia życia – Rozpoznawanie i pierwsza pomoc

Istnieją sytuacje, w których każda sekunda jest na wagę złota. Szybkie rozpoznanie objawów i natychmiastowe podjęcie odpowiednich działań pierwszej pomocy może zadecydować o życiu Twojego psa. Poniżej omówimy najczęstsze nagłe stany zagrożenia życia.

2.1. Zadławienie (ciało obce w drogach oddechowych)

Zadławienie występuje, gdy ciało obce (np. kawałek zabawki, kość, duży kęs jedzenia) blokuje drogi oddechowe psa, uniemożliwiając mu oddychanie.

• Objawy zadławienia:
  • Nagły, silny kaszel, odruch wymiotny, krztuszenie się.
  • Pies łapie powietrze, ma trudności z oddychaniem, dyszy.
  • Trzymanie głowy nisko, wysuwanie szyi.
  • Pies może pocierać łapami pysk, być niespokojny.
  • Sine błony śluzowe (dziąsła, język) – objaw niedotlenienia.
  • W skrajnych przypadkach utrata przytomności.
• Pierwsza pomoc przy zadławieniu:
  1. Zachowaj spokój, ale działaj szybko!
  2. Otwórz pysk psa: Spróbuj zlokalizować i usunąć ciało obce palcami. Bądź ostrożny, aby nie wepchnąć go głębiej i aby pies Cię nie ugryzł. Jeśli widzisz przedmiot i możesz go pewnie chwycić (np. pęsetą, jeśli masz ją pod ręką i umiesz się nią posłużyć), usuń go.
  3. Jeśli nie widzisz ciała obcego lub nie możesz go usunąć:
     • Mały pies: Chwyć go za tylne łapy, unieś do góry (głową w dół) i energicznie, ale ostrożnie potrząśnij kilka razy. Siła grawitacji może pomóc usunąć przedmiot. Możesz też uderzyć go kilka razy otwartą dłonią między łopatkami.
     • Duży pies: Jeśli nie możesz go podnieść, postaraj się unieść jego tylną część ciała tak, aby głowa była niżej niż tułów (np. przerzucając go przez swoje kolano lub opierając o coś). Uderz go kilka razy mocno otwartą dłonią między łopatkami.
  4. Manewr Heimlicha u psa (ostrożnie!): Stosuj tylko wtedy, gdy powyższe metody zawiodły, a pies nadal się dusi i traci przytomność. Nieprawidłowo wykonany może spowodować wewnętrzne obrażenia.
     • Mały pies: Trzymając psa plecami do siebie (lub na boku), obejmij go rękoma tuż pod klatką piersiową (nad brzuchem, pod ostatnimi żebrami). Zaciśnij jedną dłoń w pięść, drugą dłonią obejmij pięść. Wykonaj 4-5 szybkich, energicznych ucisków skierowanych do wewnątrz i ku górze (w stronę głowy psa).
     • Duży pies (stojący lub leżący na boku): Jeśli pies stoi, stań za nim i obejmij go rękoma tuż pod klatką piersiową. Jeśli leży na boku, uklęknij za jego plecami. Umieść zaciśniętą pięść jednej dłoni w zagłębieniu pod mostkiem (miękki obszar tuż za ostatnimi żebrami). Drugą dłonią przykryj pięść. Wykonaj 4-5 szybkich, silnych ucisków do wewnątrz i ku górze (w stronę głowy psa).
  5. Po każdym uciśnięciu sprawdź jamę ustną i usuń ciało obce, jeśli się pojawiło.
  6. Jeśli pies stracił przytomność i nie oddycha, rozpocznij resuscytację krążeniowo-oddechową (RKO) – patrz punkt 2.2.
  7. Niezależnie od tego, czy udało Ci się usunąć ciało obce, czy nie, natychmiast udaj się z psem do lekarza weterynarii! Mogło dojść do uszkodzenia dróg oddechowych, zachłystowego zapalenia płuc lub część przedmiotu mogła pozostać w drogach oddechowych.

Zapobieganie zadławieniom: Nadzoruj psa podczas zabawy (szczególnie małymi zabawkami), unikaj podawania małych, twardych kości (zwłaszcza drobiowych), dostosuj wielkość karmy i smakołyków do wielkości psa.

2.2. Brak oddechu i zatrzymanie krążenia – Resuscytacja krążeniowo-oddechowa (RKO) u psa

Resuscytacja krążeniowo-oddechowa (RKO), znana również jako CPR (Cardiopulmonary Resuscitation), to zespół czynności ratujących życie, stosowanych w przypadku zatrzymania oddechu i/lub krążenia. Celem RKO jest sztuczne podtrzymanie przepływu natlenionej krwi do mózgu i innych ważnych narządów do czasu przywrócenia spontanicznej akcji serca i oddechu lub uzyskania profesjonalnej pomocy.

Kiedy rozpocząć RKO?

• Pies jest nieprzytomny.
• Pies nie oddycha (lub ma pojedyncze, agonalne westchnienia).
• Nie wyczuwasz tętna.

Schemat RKO u psa – ABC (lub CAB według nowszych wytycznych):

A – Airway (Drogi oddechowe): Udrożnij drogi oddechowe.

1. Połóż psa na prawym boku na twardej, płaskiej powierzchni.
2. Delikatnie wyprostuj jego głowę i szyję, aby utworzyć prostą linię z kręgosłupem (nie przechylaj głowy zbyt mocno do tyłu).
3. Otwórz pysk psa i wyciągnij język na zewnątrz, aby nie blokował dróg oddechowych.
4. Sprawdź jamę ustną i gardło w poszukiwaniu ciał obcych (np. wymiocin, śluzu, krwi, przedmiotu, który spowodował zadławienie). Usuń je ostrożnie palcami lub za pomocą gazika.

B – Breathing (Oddychanie): Sprawdź oddech i wykonaj sztuczne oddychanie (usta-nos).

1. Przybliż swoje ucho i policzek do pyska i nosa psa, obserwując jednocześnie klatkę piersiową przez 5-10 sekund. Sprawdź, czy czujesz/słyszysz wydychane powietrze i czy widzisz ruchy klatki piersiowej.
2. Jeśli pies nie oddycha:
   • Upewnij się, że drogi oddechowe są drożne.
   • Zamknij pysk psa, trzymając go dłońmi.
   • Obejmij swoimi ustami nos psa, tworząc szczelne połączenie.
   • Wdmuchnij powietrze do nosa psa 2 razy – wdechy powinny być na tyle silne, aby uniosła się klatka piersiowa psa (jak przy normalnym oddechu). U małych psów wdechy powinny być delikatniejsze, u dużych mocniejsze. Unikaj zbyt gwałtownych i zbyt mocnych wdechów, aby nie uszkodzić płuc.
   • Pozwól na bierny wydech (nie uciskaj klatki piersiowej).

C – Circulation (Krążenie): Sprawdź tętno i wykonaj masaż serca (uciski klatki piersiowej).

1. Sprawdź tętno na tętnicy udowej (wewnętrzna strona uda) przez 5-10 sekund.
2. Jeśli nie wyczuwasz tętna (lub masz wątpliwości), rozpocznij uciski klatki piersiowej:
   • Pozycja psa: Pies leży na prawym boku.
   • Miejsce ucisku:
     • Większość psów (o klatce piersiowej głębokiej, np. owczarki, retrievery): Uciśnięcia wykonuj w najwyższym punkcie klatki piersiowej, gdy pies leży na boku.
     • Psy o klatce piersiowej beczkowatej (np. buldogi): Psa można ułożyć na plecach i uciskać mostek, podobnie jak u ludzi. Alternatywnie, jeśli leży na boku, uciskaj mostek.
     • Psy o klatce piersiowej wąskiej i głębokiej (np. charty, dobermany): Uciskaj bezpośrednio nad sercem – zegnij przednią łapę psa w łokciu; miejsce, gdzie łokieć dotyka klatki piersiowej, wskazuje położenie serca.
     • Małe psy (poniżej 10-15 kg) i koty: Można uciskać klatkę piersiową jedną ręką, obejmując ją tak, aby kciuk był po jednej stronie, a pozostałe palce po drugiej, uciskając bezpośrednio nad sercem. Alternatywnie, połóż psa na boku i uciskaj dłonią.
   • Technika ucisku:
     • Ułóż jedną dłoń na drugiej (palce splecione lub wyprostowane). U małych psów można używać jednej dłoni.
     • Ramiona trzymaj wyprostowane w łokciach, barki bezpośrednio nad dłońmi. Uciskaj ciężarem swojego ciała, a nie siłą ramion.
     • Uciskaj klatkę piersiową na głębokość około 1/3 do 1/2 jej szerokości.
     • Uciski powinny być szybkie i rytmiczne.
   • Częstotliwość ucisków: 100-120 ucisków na minutę (w rytm piosenki „Stayin’ Alive” Bee Gees lub „Another One Bites the Dust” Queen).
   • Cykle RKO: Połącz uciski klatki piersiowej ze sztucznym oddychaniem w cyklach: 30 ucisków klatki piersiowej, a następnie 2 wdechy ratownicze. (Niektórzy specjaliści zalecają ciągły masaż serca z przerwami na wentylację co 2 minuty, jeśli jest dwóch ratowników, lub uproszczone RKO „Hands-Only” dla laików, skupiające się na masażu serca, ale w weterynarii standardem jest połączenie obu).

Kontynuuj RKO:

• Wykonuj cykle 30:2 bez przerwy.
• Co 2 minuty (lub po 5 cyklach) sprawdzaj, czy pies zaczął samodzielnie oddychać i czy powróciło tętno. Nie przerywaj RKO na dłużej niż 10 sekund.
• Kontynuuj RKO do czasu, aż:
  • Pies zacznie samodzielnie oddychać i pojawi się tętno.
  • Przybędzie profesjonalna pomoc weterynaryjna i przejmie resuscytację.
  • Jesteś wyczerpany fizycznie i nie jesteś w stanie kontynuować.

Transport do weterynarza:

• Jeśli to możliwe, RKO powinno być kontynuowane podczas transportu do kliniki weterynaryjnej. Jeśli jest dwóch ratowników, jedna osoba prowadzi samochód, druga wykonuje RKO.
• Nawet jeśli RKO zakończy się sukcesem i pies odzyska przytomność, natychmiast musi trafić do lekarza weterynarii! Konieczna jest diagnostyka przyczyny zatrzymania krążenia i oddechu oraz dalsze leczenie.

RKO jest wyczerpujące fizycznie i emocjonalnie. Szanse na powodzenie RKO u zwierząt są niestety niższe niż u ludzi i zależą od przyczyny zatrzymania. Jednakże, podjęcie próby daje psu jakąkolwiek szansę. Warto rozważyć udział w praktycznym kursie RKO dla zwierząt.

2.3. Wstrząs

Wstrząs to stan zagrożenia życia, w którym dochodzi do niedostatecznego zaopatrzenia tkanek i narządów w tlen i składniki odżywcze na skutek zaburzeń krążenia. Może mieć różne przyczyny.

• Rodzaje i przyczyny wstrząsu:
  • Wstrząs hipowolemiczny: Spowodowany nagłą utratą dużej objętości krwi (np. silny krwotok wewnętrzny lub zewnętrzny) lub płynów (np. intensywne wymioty, biegunka, oparzenia, udar cieplny).
  • Wstrząs anafilaktyczny: Gwałtowna, uogólniona reakcja alergiczna (np. na użądlenie owada, leki, pokarm). Dochodzi do rozszerzenia naczyń krwionośnych i spadku ciśnienia krwi.
  • Wstrząs kardiogenny: Spowodowany niewydolnością serca jako pompy (np. zawał serca – rzadko u psów, kardiomiopatia, arytmie, tamponada serca).
  • Wstrząs septyczny: Wywołany ciężką, uogólnioną infekcją (sepsą). Toksyny bakteryjne uszkadzają naczynia krwionośne.
  • Wstrząs neurogenny: Rzadki, spowodowany uszkodzeniem układu nerwowego (np. uraz rdzenia kręgowego), prowadzący do utraty napięcia naczyń krwionośnych.
• Objawy wstrząsu (mogą się różnić w zależności od rodzaju i stadium):
  • Wczesne objawy (faza kompensacyjna):
    • Przyspieszone tętno (słabo wyczuwalne na obwodzie, np. na łapie, lepiej na tętnicy udowej).
    • Przyspieszony oddech.
    • Zimne łapy i uszy.
    • Blade lub jasnoróżowe błony śluzowe.
    • Prawidłowy lub nieznacznie wydłużony czas powrotu kapilarnego (CRT).
    • Pies może być niespokojny, pobudzony lub osłabiony.
  • Późne objawy (faza dekompensacyjna) – stan krytyczny:
    • Bardzo szybkie, słabe, nitkowate lub zwolnione tętno.
    • Płytki, szybki lub nieregularny oddech.
    • Znaczne wychłodzenie ciała (niska temperatura).
    • Blade, białe lub sine błony śluzowe.
    • Znacznie wydłużony CRT (>2-3 sekundy) lub brak powrotu kapilarnego.
    • Osłabienie, apatia, letarg, utrata przytomności, drgawki.
    • Słabe napięcie mięśniowe.
• Pierwsza pomoc przy wstrząsie:
  1. Natychmiast skontaktuj się z lekarzem weterynarii i udaj się do kliniki! Wstrząs wymaga specjalistycznego leczenia (płynoterapia dożylna, tlenoterapia, leki).
  2. Zapewnij psu spokój i ciepło. Przykryj go kocem (nawet jeśli jest gorąco na zewnątrz, we wstrząsie temperatura ciała często spada). Unikaj stosowania termoforów bezpośrednio na skórę, aby nie spowodować oparzeń.
  3. Ułóż psa na prawym boku. Jeśli nie ma urazu głowy ani problemów z oddychaniem, możesz lekko unieść jego tylną część ciała (nogi i miednicę) o około 15-20 cm (np. podkładając poduszkę, zwinięty koc), aby zwiększyć dopływ krwi do mózgu i serca. Nie rób tego, jeśli podejrzewasz uraz kręgosłupa lub jeśli powoduje to dyskomfort u psa.
  4. Jeśli jest widoczne krwawienie zewnętrzne, zatamuj je (patrz punkt 2.6.).
  5. Udrożnij drogi oddechowe, jeśli pies ma problemy z oddychaniem.
  6. Nie podawaj psu nic do jedzenia ani picia, nawet jeśli wydaje się spragniony (ryzyko zachłyśnięcia, konieczność ewentualnej operacji).
  7. Monitoruj stan psa (oddech, tętno, przytomność) podczas transportu. Bądź przygotowany na rozpoczęcie RKO, jeśli dojdzie do zatrzymania krążenia i oddechu.

Wstrząs jest stanem dynamicznym i może szybko postępować. Kluczowe jest jak najszybsze dotarcie do lekarza weterynarii.

2.4. Udar cieplny (hipertermia)

Udar cieplny to stan zagrożenia życia spowodowany przegrzaniem organizmu, gdy mechanizmy termoregulacji psa nie są w stanie odprowadzić nadmiaru ciepła. Psy są na niego szczególnie narażone, ponieważ nie pocą się efektywnie całą powierzchnią ciała (głównie przez dyszenie i w niewielkim stopniu przez opuszki łap).

• Przyczyny udaru cieplnego:
  • Pozostawienie psa w zamkniętym samochodzie (nawet na krótko, nawet w cieniu, nawet przy uchylonym oknie!). Temperatura wewnątrz auta gwałtownie rośnie.
  • Intensywny wysiłek fizyczny w gorący, wilgotny dzień.
  • Brak dostępu do cienia i świeżej wody w upalne dni.
  • Rasy brachycefaliczne (z krótkim pyskiem, np. buldogi, mopsy, boksery) są bardziej podatne ze względu na utrudnione oddychanie.
  • Psy otyłe, starsze, z chorobami serca lub układu oddechowego, z ciemną, gęstą sierścią.
  • Wysoka wilgotność powietrza, która utrudnia parowanie i chłodzenie przez dyszenie.
• Objawy udaru cieplnego:
  • Wczesne objawy:
    • Intensywne, głośne dyszenie, ślinotok.
    • Bardzo czerwone (ceglaste) lub blade błony śluzowe.
    • Przyspieszone, mocne tętno.
    • Niepokój, pobudzenie.
    • Podwyższona temperatura ciała (powyżej 39,5°C).
  • Późne objawy (stan krytyczny):
    • Bardzo wysoka temperatura ciała (powyżej 40-41°C).
    • Osłabienie, chwiejny chód, problemy z koordynacją.
    • Wymioty, biegunka (czasem krwista).
    • Drgawki, drżenie mięśni.
    • Blade lub sine błony śluzowe.
    • Szybkie, płytkie oddychanie.
    • Słabe, szybkie tętno.
    • Letarg, utrata przytomności, śpiączka.
    • Mogą pojawić się wybroczyny na skórze (małe, czerwone plamki).
• Pierwsza pomoc przy udarze cieplnym:
  1. Natychmiast przenieś psa w chłodne, zacienione i przewiewne miejsce.
  2. Rozpocznij aktywne chłodzenie organizmu:
     • Polewaj psa letnią (nie lodowatą!) wodą. Skup się na brzuchu, pachwinach, szyi, głowie i łapach. Unikaj polewania bezpośrednio do nosa i pyska. Lodowata woda może spowodować skurcz naczyń krwionośnych skóry, co utrudni oddawanie ciepła, a także może prowadzić do szoku termicznego.
     • Możesz użyć mokrych ręczników lub prześcieradeł, przykładając je do ciała psa. Często je zmieniaj na świeże, chłodne.
     • Włącz wentylator lub zapewnij delikatny przepływ powietrza, co przyspieszy parowanie i chłodzenie.
     • NIE zanurzaj psa całkowicie w zimnej wodzie, zwłaszcza jeśli jest nieprzytomny.
     • NIE przykrywaj psa mokrymi ręcznikami na dłuższy czas bez wymiany, ponieważ mogą działać jak izolacja i utrudniać oddawanie ciepła.
  3. Mierz temperaturę ciała psa co 5-10 minut. Kontynuuj chłodzenie, aż temperatura spadnie do około 39,0-39,5°C. Nie schładzaj psa nadmiernie (poniżej 38,5°C), aby nie doprowadzić do hipotermii.
  4. Jeśli pies jest przytomny i chce pić, podaj mu niewielkie ilości chłodnej (nie lodowatej) wody. Nie zmuszaj go do picia.
  5. Natychmiast skontaktuj się z lekarzem weterynarii i udaj się do kliniki, nawet jeśli stan psa się poprawił! Udar cieplny może prowadzić do poważnych powikłań, takich jak uszkodzenie narządów wewnętrznych (nerek, wątroby, mózgu), zaburzenia krzepnięcia krwi, obrzęk mózgu. Pies będzie wymagał monitorowania i specjalistycznego leczenia.
  6. Podczas transportu kontynuuj chłodzenie, np. za pomocą klimatyzacji w samochodzie lub mokrych okładów.

Zapobieganie udarowi cieplnemu:

• NIGDY nie zostawiaj psa w samochodzie bez opieki, nawet na chwilę.
• Zapewnij psu stały dostęp do świeżej wody i cienia w upalne dni.
• Ogranicz intensywny wysiłek fizyczny w najgorętszych porach dnia. Spaceruj wcześnie rano lub późnym wieczorem.
• Zwracaj szczególną uwagę na psy ras brachycefalicznych, otyłych, starszych i chorych.
• Rozważ stosowanie mat chłodzących dla psów.
• Obserwuj swojego psa pod kątem pierwszych objawów przegrzania.

2.5. Hipotermia (wychłodzenie)

Hipotermia to stan, w którym temperatura wewnętrzna ciała psa spada poniżej normy (poniżej 37,5°C). Może być równie niebezpieczna jak udar cieplny.

• Przyczyny hipotermii:
  • Długotrwałe przebywanie na zimnie, wietrze, deszczu lub śniegu, szczególnie u psów małych, krótkowłosych, szczeniąt, psów starszych lub chorych.
  • Wpadnięcie do zimnej wody.
  • Wstrząs.
  • Niedożywienie, wyniszczenie.
  • Niektóre choroby metaboliczne (np. niedoczynność tarczycy).
  • Przedawkowanie niektórych leków (np. uspokajających).
  • Długotrwałe znieczulenie ogólne (dlatego psy są ogrzewane podczas i po operacjach).
• Objawy hipotermii:
  • Łagodna hipotermia (temperatura 35-37,5°C):
    • Silne drżenie mięśni.
    • Osłabienie, apatia.
    • Zimne uszy, łapy, ogon.
    • Pies może szukać ciepłego miejsca, zwijać się w kłębek.
  • Umiarkowana hipotermia (temperatura 32-35°C):
    • Drżenie ustępuje (zły znak – organizm traci zdolność do generowania ciepła).
    • Senność, letarg, dezorientacja.
    • Sztywność mięśni, problemy z poruszaniem się.
    • Blade lub sine błony śluzowe.
    • Zwolnione tętno i oddech.
  • Ciężka hipotermia (temperatura poniżej 32°C) – stan krytyczny:
    • Utrata przytomności, śpiączka.
    • Bardzo wolne, płytkie tętno i oddech (mogą być trudne do wykrycia).
    • Rozszerzone źrenice, słaba reakcja na światło.
    • Niskie ciśnienie krwi.
    • Ryzyko zatrzymania krążenia i oddechu.
• Pierwsza pomoc przy hipotermii:
  1. Natychmiast przenieś psa w ciepłe, suche miejsce, osłonięte od wiatru.
  2. Jeśli sierść psa jest mokra, delikatnie osusz go ręcznikami.
  3. Rozpocznij stopniowe ogrzewanie psa:
     • Owiń psa w suche, ciepłe koce lub ręczniki. Możesz użyć własnego ciała, aby go ogrzać.
     • Stosuj zewnętrzne źródła ciepła ostrożnie: Termofory lub butelki z ciepłą (nie gorącą!) wodą owinięte w ręcznik można przykładać do tułowia psa (klatka piersiowa, brzuch), pachwin. Unikaj bezpośredniego kontaktu źródła ciepła ze skórą, aby nie spowodować oparzeń.
     • NIE używaj suszarek do włosów z gorącym nawiewem, poduszek elektrycznych bezpośrednio na skórę ani nie zanurzaj psa w gorącej wodzie. Zbyt szybkie ogrzewanie zewnętrzne może spowodować rozszerzenie naczyń krwionośnych na obwodzie, co prowadzi do spadku ciśnienia krwi i dopływu zimnej krwi z obwodu do narządów wewnętrznych, pogarszając stan psa (tzw. „afterdrop”). Ogrzewanie powinno być stopniowe.
  4. Mierz temperaturę ciała psa co 10-15 minut. Kontynuuj ogrzewanie, aż temperatura wzrośnie do około 37,5-38,0°C.
  5. Jeśli pies jest przytomny i może przełykać, możesz podać mu niewielkie ilości ciepłego (nie gorącego!) płynu, np. bulionu lub wody z odrobiną miodu lub glukozy (dostarczenie energii). Nie podawaj alkoholu!
  6. Natychmiast skontaktuj się z lekarzem weterynarii i udaj się do kliniki, nawet jeśli stan psa się poprawia. Hipotermia może prowadzić do odmrożeń, zaburzeń rytmu serca i innych powikłań. Pies będzie wymagał monitorowania i ewentualnego dalszego leczenia.
  7. Podczas transportu utrzymuj psa w cieple.

Zapobieganie hipotermii:

• W zimne, mokre dni ograniczaj czas spędzany na zewnątrz, szczególnie u psów wrażliwych.
• Zapewnij psu ciepłe, suche schronienie.
• Rozważ stosowanie ubranek ochronnych dla psów krótkowłosych, małych lub starszych.
• Nigdy nie zostawiaj psa na zewnątrz bez nadzoru podczas mrozów.
• Zwracaj uwagę na psy po kąpieli – dokładnie je osuszaj.

2.6. Silne krwawienia (zewnętrzne i wewnętrzne)

Krwawienie to utrata krwi z uszkodzonych naczyń krwionośnych. Może być zewnętrzne (widoczne na powierzchni ciała) lub wewnętrzne (do jam ciała). Silne krwawienie jest stanem zagrożenia życia, prowadzącym do wstrząsu hipowolemicznego.

• Rodzaje krwawień zewnętrznych:
  • Krwawienie tętnicze: Krew jest jasnoczerwona, tryska rytmicznie (zgodnie z tętnem) z rany. Jest najniebezpieczniejsze i wymaga natychmiastowego działania.
  • Krwawienie żylne: Krew jest ciemnoczerwona, wypływa jednostajnym strumieniem. Może być obfite.
  • Krwawienie włośniczkowe: Krew sączy się powoli z powierzchni rany. Zazwyczaj ustępuje samoistnie, ale przy dużych powierzchniach może być znaczące.
• Pierwsza pomoc przy krwawieniu zewnętrznym:
  1. Zachowaj spokój. Załóż rękawiczki jednorazowe, jeśli masz.
  2. Bezpośredni ucisk na ranę:
     • Weź czysty gazik, kawałek materiału (np. chusteczkę, fragment odzieży) lub nawet gołą dłoń (jeśli nie masz nic innego) i mocno uciśnij krwawiące miejsce.
     • Utrzymuj stały, silny ucisk przez co najmniej 5-10 minut. Nie podnoś opatrunku, aby sprawdzić, czy krwawienie ustało, bo zerwiesz tworzący się skrzep.
     • Jeśli opatrunek przesiąknie krwią, nie zdejmuj go, tylko dołóż kolejną warstwę i kontynuuj ucisk.
  3. Uniesienie zranionej kończyny: Jeśli krwawienie dotyczy łapy, unieś ją powyżej poziomu serca psa (o ile nie ma podejrzenia złamania). To pomoże zmniejszyć ciśnienie krwi w uszkodzonych naczyniach.
  4. Opatrunek uciskowy: Jeśli bezpośredni ucisk jest skuteczny, ale musisz przetransportować psa, załóż opatrunek uciskowy. Na ranę połóż grubą warstwę jałowych gazików, a następnie ciasno (ale nie za ciasno, aby nie zatamować całkowicie krążenia poniżej opatrunku) owiń bandażem elastycznym lub samoprzylepnym.
  5. Ucisk na tętnicę doprowadzającą krew (w ostateczności, przy silnym krwawieniu tętniczym z kończyny, trudnym do opanowania):
     • Kończyna przednia: Uciśnij tętnicę ramienną po wewnętrznej stronie ramienia, w miejscu gdzie przylega do kości ramiennej (w „pachwinie” przedniej łapy).
     • Kończyna tylna: Uciśnij tętnicę udową po wewnętrznej stronie uda, w pachwinie (tam, gdzie sprawdzasz tętno). Stosuj tę metodę tylko przez krótki czas, w połączeniu z bezpośrednim uciskiem na ranę.
  6. Opaska uciskowa (kleszczowa, tourniquet) – ABSOLUTNA OSTATECZNOŚĆ!
     • Stosuj tylko w przypadku zagrażającego życiu krwawienia tętniczego z kończyny, którego nie da się opanować innymi metodami. Nieprawidłowe lub zbyt długie stosowanie opaski może prowadzić do martwicy tkanek i utraty kończyny.
     • Załóż opaskę (np. szeroki pasek materiału, bandaż) powyżej miejsca krwawienia (bliżej tułowia). Zaciśnij ją mocno (np. za pomocą patyka przekręcanego jak śruba), aż krwawienie ustanie. Zapisz dokładny czas założenia opaski.
     • Opaska może być założona maksymalnie na 10-15 minut bez luzowania. Jeśli transport do weterynarza trwa dłużej, co 10-15 minut należy ją poluzować na około minutę (kontrolując krwawienie uciskiem bezpośrednim), a następnie ponownie zacisnąć.
     • Zawsze informuj lekarza weterynarii o założeniu opaski uciskowej i czasie jej założenia!
  7. Natychmiast udaj się z psem do lekarza weterynarii! Każde silne krwawienie wymaga profesjonalnej interwencji.
• Krwawienie wewnętrzne:
  • Jest trudne do zdiagnozowania w warunkach domowych, ale bardzo niebezpieczne. Może być spowodowane urazem (np. potrącenie przez samochód, upadek z wysokości), pęknięciem guza, zatruciem (np. rodentycydami).
  • Możliwe objawy krwawienia wewnętrznego:
    • Objawy wstrząsu (blade błony śluzowe, słabe, szybkie tętno, osłabienie, apatia, zimne kończyny).
    • Ból brzucha, twardy, powiększony brzuch.
    • Trudności z oddychaniem (jeśli krwawienie do klatki piersiowej).
    • Kaszel z krwią, krew z nosa, krew w moczu lub kale (smoliste stolce).
    • Siniaki na skórze bez widocznego urazu zewnętrznego.
    • Nagłe załamanie stanu ogólnego.
  • Pierwsza pomoc przy podejrzeniu krwawienia wewnętrznego:
    1. Natychmiast udaj się z psem do lekarza weterynarii! To stan krytyczny.
    2. Zapewnij psu spokój i ciepło (okryj kocem).
    3. Ogranicz ruchy psa do minimum. Przenoś go ostrożnie.
    4. Nie podawaj nic do jedzenia ani picia.
    5. Monitoruj stan psa. Bądź przygotowany na RKO.

Pamiętaj, że nawet pozornie niewielka, ale długotrwała utrata krwi może być groźna. Zawsze konsultuj się z lekarzem weterynarii w przypadku krwawień.

Podsumowanie części 2 i zapowiedź kolejnych

Umiejętność rozpoznania i właściwego zareagowania w przypadku nagłych stanów zagrożenia życia, takich jak zadławienie, zatrzymanie krążenia, wstrząs, udar cieplny, hipotermia czy silne krwawienia, jest niezwykle cenna. Pamiętaj, że Twoje szybkie i zdecydowane działania mogą uratować życie Twojego psa, ale zawsze stanowią jedynie pomost do uzyskania profesjonalnej pomocy weterynaryjnej.

W trzeciej, ostatniej części naszego przewodnika, przyjrzymy się bliżej urazom – od ran i oparzeń po złamania – a także zatruciom, które są częstym zagrożeniem dla ciekawskich psów. Omówimy również inne nagłe problemy zdrowotne oraz praktyczne umiejętności, które warto przećwiczyć.

Zastrzeżenie: Niniejszy artykuł ma charakter informacyjny i edukacyjny. Nie zastępuje profesjonalnej porady ani leczenia weterynaryjnego. W przypadku jakichkolwiek problemów zdrowotnych u Twojego psa, zawsze niezwłocznie skonsultuj się z lekarzem weterynarii.